Yaylı Tambur Nedir ve Nasıl Öğrenilir

Yaylı tambur hepimizin bildiği üzere çok yaygın olmayan bir sazdır. Bu yaygın olmama durumda olmasının başlıca nedeni baştan sona deneysel bir saz olmasıdır. Mucidi Tamburî Cemil Bey tarafından ilk denemeleri yapıldığında mızraplı tamburun eşiği yükseltilerek icra ediliyordu. Mızraplı tamburun kardeşi olabilecekken daha sonra Cemil Bey bu sazı terk ettiği için ne yazık ki unutuldu. Sonraki yıllarda Ercüment Batanay ve diğer usta ve icracılar bu yaylı sazın bu gövde ve şekildeyken gerekli sesi ve gücü vermediği gerekçesiyle çok büyük bir değişikliğe gittiler. Yaylı tamburun gövdesi cümbüş teknesi ve üst kapak kasnak ile gerilmiş hayvan veya sentetik deri olacak şekilde değiştirildi. Bu istenilen sesi elde edilmesini sağlasa da çoğu kişi yaylı tamburu artık "cümbüşten bozma" bir çalgı olarak görmesine sebep oldu. Ancak çoğu kişi için hâlâ mızraplı tamburun kardeşidir.

Bir yaylı tambur almak ve çalmaya hazır hâle getirmek için iyi bir Türk Müziği bilgisine ihtiyacınız vardır. Yaylı tamburu eğer bir usta yapmışsa genellikle bir şey yapmanıza gerek yoktur. Bir yaylı tambur edinmenin iki yolu vardır: Zeynel Abidin Cümbüş'ten satın almak ve ustaya yaptırmak. Ancak Zeynel Abidin Cümbüş'ten almayı veya bir ustaya yaptırmayı düşünüyorsanız kesinlikle metal tekneli almamanızı veya yaptırmamanızı öneriyorum.

Eğer benim gibi Zeynel Abidin Cümbüş marka bir yaylı tambur aldıysanız yapmanız gereken önemli şeyler vardır:

• Bunlardan ilki kesinlikle perdelerin ayarlanmasıdır. Ben tamburumu aldığımda üstünde rastgele takılmış 52 perde vardı. İlk olarak bunların ayarlanması gerekiyor. Bu çok zahmetli ve ince bir iştir. Ayrıca çoğu usta yapamıyor. Her ne kadar Tamburî Cemil bey ile yaklaşık bu kadar perde ile çalsa da benim kişisel görüşüm en az 60 ve ideal olarak 62 perdeli tamburdur. Bunun ile ilgili ve perdelerin nerelere takılmasının gerektiği ile ilgili bir yazı yayınlayacağım.
  

 

• İkincisi klavyenin yüksekliğinin ayarlanmasıdır. Eğer bir ustadan aldıysanız  genellikle sapı gövdeye bağlayan bir vida olmaz. Ancak Zeynel Abidin Cümbüş marka tamamen cümbüş mantığı kullandığından bu vida ile ayarlama yapabilirsiniz. Ben tamburumu aldığımda teller çok yüksekti ve bu vida ile telleri klavyeye yakın ancak üst eşiğe yakın kısımdaki perdelere değmeyecek ya da değecek gibi olmayacak şekilde yakınlaştırdım. 

 

• Üçüncüsü kullanacağınız deridir. Sentetik ve darbuka derilerinin akort konusunda avantajları olsa da hayvan derilerinin sesi doğrudan etkiler ve daha doğal yapar.  Eğer sürekli olarak akortunuzun bozulmasını göze alıyorsanız oğlak derisi taktırmanızı tavsiyte ederim.
  

 

• Dördüncüsü de can direği konusudur. Çoğu usta sazı yaparken sesi güçlendirdiği gerekçesiyle can direği takar. Ama ben taktırma gereği duymadım. Ayrıca can direkli bir yaylı tamburla can direksiz bir yaylı tamburun sesinin çok bir farkı olmadığını düşünüyorum.
  

 

 

Yaylı tamburu öğrenmek isteyenleri ikiye ayırıyorum: sıfırdan öğrenmek isteyen ve mûsikî bilgisi olup öğrenmek isteyenler. İkinci grup çok hızlı bir şekilde yaylı tambura alışacaklardır.

• Sıfırdan öğrenmek isteyenleri de iki gruba ayırmak istiyorum: klasik Türk mûsıkîsi çalacaklar ve daha çok populer kültürdeki şarkıları çalmak isteyenler.
  
• Sıfırdan yaylı tambur öğrenip klasik Türk müziği çalmak isteyen kişilere önerim sırasıyla ilk önce derinlemesine makamları ve usûlleri, örnek klasik besteleri ve şarkıları, mızraplı tamburu (yaylı tamburunuzu mızrapla çalarak) ve son olarak yaylı tambura geçmelerini öneriyorum. Eğer bunlar için bir kursa gitme şansınız yoksa ben de bu yoldan geçtiğim için kullandığım kaynakları yazmak istiyorum. Makamlar ve usûller için Murat Aydemir'in "Türk Müziği Makam Rehberi" kitabı, Mızraplı tambur metodu için yine Murat Aydemir'in "Tanbur Metodu" kitabını öneriyorum. Hedefiniz sadece yaylı tambur çalmak ise Tanbur metodu kitabının içindeki mızrap tekniklerinden çok parmak yerlerini ve alıştırmalarını kapsayan kısım çok kıymetli.  Ayrıca çarpma ve glissando çalışmaları da yaylı tambur için çok önemli. Çünkü yaylı tamburda metodunuzdan çok verebildiğiniz duygu önemlidir. Örnek şarkılar için de YouTube'dan Bekir Gülsün nota arşivinden öğrenmenizi ve icra etmenizi öneriyorum. Bu blogta yaylı tambur kendi kullandığım yaylı tambur tekniği ve metodunu yazacağım için bu aşamaları geçmeniz gerekiyor. (Ayrıca 62 perde takmanızı öneririm.)
  
• Popüler kültürdeki şarkıları çalacakların ise öğrenmesi gereken çok bir şey yok. Popüler kültür şarkıları dediğim parçalar arabesk, fantezi, son dönemde çıkan arabesk-fantezi olup sanat müziği denen şarkılar ve yaylı tambura uygun pop şarkılarıdır. Bu kişilerin mûsikî bilgisi öğrenmesine gerek yok. Direkt olarak bu blogtan notaların yerleri, yay çekişi ve çalım tekniklerini öğrenmeleri yeterli olacaktır.
• Peki mûsiki bilgisi olanlar ne yapacaklar? Ben bu grubu en az bir Klasik Türk sazı çalmayı bilen ve konuya hakim insanlar olarak düşünüyorum. Bu grubun da eğer mızraplı tambur bilmiyorsa tekniğini biraz öğrenmeleri gerekir.(Parmak yerleri için söylüyorum. Blogta yazmayı planlıyorum.) Daha sonra yine bu blogtan yaylı tambur öğrenmeye devam edebilirsiniz.

 

Bu yazıda sizlere kendi tecrübelerime dayanan yaylı tambur hakkındaki düşüncelerim, almak isteyenlere ve almış olanlara tavsiyeler ve öğrenmek isteyenlere tavsiyeler vermek istedim. Amacım bu blogta yaylı tambur hakkında internet üzerinde bir kaynak oluşturmaktır.